Gramatyka jest zawsze projektem

Ludzka gramatyka to zawsze projekt. — Nie znaczy to, że jesteśmy wiecznymi uczniami. Znaczy to iż gramatyka nie jest nigdy programem, choć próbowano wytworzyć taki obrazek. ■→Wiktor Jassem cytuje Paula Postala:
Gramatyki mają wyraz w ludzkich systemach neuronalnych i przynoszą domyślną wiedzę o definiowanym przez się języku. Gramatyka jest więc analogiczna do programu komputerowego, jako system formalny determinujący po części zachowanie systemu fizycznego.

Natura i informacja

Neurofizjologia zaczęła stosować frazę przetwarzanie informacji do struktur ludzkiego ciała w 20. wieku, na ogół w sprzeciwie wobec ■→witalizmu. Bergsonowskie ■→élan vital było ostatnim znaczącym wysiłkiem, a witalizm nosi dalej piętno “bioteologii” od ■→Josepha C. Keatinga juniora. Skutkiem ubocznym jest duży nacisk na programowe podejście do człowieka, podczas gdy językiem nie rządzą opcje.

Słówko ■→feedback pojawiło się około roku 1860, dla mechaniki. Także dzisiaj jest często kojarzone z maszynami lub urządzeniami, oraz interferencją.

Prawda jest taka, że sprzężenie swoiste jest niezbędne dla biologicznego funkcjonowania, a pojęcie stosuje się do ludzkiego gatunku, oczywiście nie jako maszyn. Dla wglądu we własną funkcję wewnętrzną, proszę rozważyć Netlog gramatyczny, ■→Praktykę dla umysłu. Słówko feedback nie musi oznaczać opinii, czy jakkolwiek krytyki.

Program a sprzężenie zwrotne

Na zdrowy rozsądek, pętla może być otwarta lub zamknięta. Bioprocesy o pętli otwartej przebiegają według wbudowanej instrukcji. Porówują się do programów. Procesy zapętlone to sprzężenie zwrotne.

Mowa o pętli otwartej lub zamkniętej, gdyż każdy program biologiczny zależy od aktywacji sprzężeniem, włącznie z DNA dla proteiny aktywnej. Zapętlenie to sposób natury by ograniczać programy, a żywy organizm radził sobie w zmiennych środowiskach. Nadmiar programu zagrażałby zdolności do reakcji lub adaptacji.

Zależność od sprzężenia rośnie ze złożonością funkcji. U człowieka już neurony motoryczne kręgosłupa tworzą pule informacji, a dalsza aktywność zależy od sprzężenia swoistego. Dla porównania, drzewa nie umieją chodzić, a skała nie ma żadnego zasobu sprzężenia swoistego.

Instynktem właściwym dla zdolności zapętlonych jest samozachowawczy. Dla mowy i języka, potrzeba zapętlenia jest zbliżona do popędowej. Zapotrzebowanie to nie jest programem.

Co do proporcji między programem a sprzężeniem w mowie, możemy porównać ■→spuneryzmy. Omsknięcia te są segmentalne, i to mniej więcej zakres jaki układ nerwowy dozwala na pętlę otwartą czy też program, w języku.

Naturalne sprzężenie zwrotne

Biologicznie, sprzężenie swoiste to naturalna zdolność zapętlona nad sekwencjami o pętli otwartej, we własnym organiźmie. Częściowo jest ona poza interocepcją; inaczej, jest interoceptywna lub eksteroceptywna. Sporo z tej kompetencji zapętlonej jest potencjałem do działania, gdzie przebieg nie jest z góry określony.

Robiąc na przykład notatki, możemy pomyśleć o oznaczeniu treści dla dalszego użytku; mamy jednak wybór to uczynić po innym etapie pracy, bądź zmienić pomysł czy go zarzucić. Inteligencja sztuczna byłaby zależna od algorytmicznej rutyny.

Podejście do języka zorientowane na sprzężenie nie jest powrotem do witalizmu, mesmeryzmu czy magnetyzmu. Dalej, specyficzność neuronalna osoby wyklucza sukces w kierowaniu ludzką mową i językiem zewnętrznie. Sukces nie skutkuje utratą informacji, zaburzeniem, szkodą czy trudnością dla osoby której to mózgowa struktura. Inteligencja sztuczna działa pod zarządzaniem zewnętrznym.

Naturalna gramatyka

Gramatyka naturalna to set regularności reprezentatywnych dla języka naturalnego. Regularności takie są zdolne doradzić standardowe, poprawne językowe zastosowania.

Program jest określony od początku do końca, natomiast język naturalny jest niefinitywny. Nie da się skalkulować wszelkich możliwych językowych form i struktur, nie ma też programu genetycznego do produkcji literatury. Gramatyka naturalna nie jest jakkolwiek analogiczna do programu komputera.

Potencjalna krytyka

Podejście do języka zorientowane na sprzężenie nie pozbywa się ludzkiej osoby, takoż niektóre z argumentów przeciwko witalizmowi mogą znów zyskać na wadze. Pan Keating cytował behawiorystę F.B. Skinnera:
Witalizm ma wiele twarzy, a krzewi się w wielu zakresach naukowego dociekania. Na przykład psycholog F.B. Skinner wskazał, jak nierozumnym jest przypisywać zachowanie stanom i cechom umysłu. Takie „posterunki umysłu”, argumentował, urastają do nadmiaru teoretycznego bagażu, a ten zawodzi na drodze wyjaśnień przyczyną i skutkiem, w zamian nasuwając jakąś niezgłębioną psychologię „umysłu”.

Behawiorystyczne nakierowanie na przyczynę i skutek może prowadzić tylko do bardzo ograniczonego obrazu mowy i języka. Obraz taki nie ma jak być „czysto naukowym”, bo nie jest obiektywnie reprezentatywny. Zapraszam do lektury:
■→Ludzkie mózgi, parametry i urządzenia

Zapraszam od amerykańskiej poezji i wiedzy obywatelskiej USA, także w przekładzie na polski: wedle stanowiska behawiorystycznego, takich rzeczy być nie powinno; ich motywacja to własny, ludzki umysł, a język to wiele więcej niż bodziec i odpowiedź. Cóż, świat będzie się mieć dobrze bez behawioryzmu.

■→Ten tekst jest też dostępny po angielsku.

---

REKLAMA

---

Plakaty dostępne także do zakupu